Publication in the VIFF-Flash, March-April-May 2014, number 50, Ypres
Friends of In Flanders Fields Museum
The text below isn’t translated. The title is War Cry and the text deals with the different sounds that you can hear during the war.
OORLOGSGESCHREEUW
Wie ooit het schilderij ‘De Schreeuw’ van Edvard Munch in Oslo aanschouwd heeft, weet meteen welke emoties hierbij loskomen: Hij schilderde dit werk na een avondwandeling, waarop hij het landschap rondom hem hoorde en voelde schreeuwen. Hij kreeg een onmachtig gevoel.
Indien de WOI er gekomen is door een gebrek aan communicatie of het doelbewust on-communiceren, speelden menselijke geluiden wel een rol aan het front.
Normaal moest een soldaat zich zo stil mogelijk bewegen aan het front, om zijn positie niet aan de vijand te verklappen.
Aan het front echter werd door het converseren met elkaar vriendschapsbanden en vertrouwen gesmeed. Zo kon iemand zijn stem gebruiken om alarm te slaan over naderend gevaar. Overal was er geschreeuw te horen om de angst –om te doden- te overwinnen en te overleven.
Maar wat wel het meeste moet bijgebleven zijn, dat zijn de vele schreeuwen die aan het front moeten te horen geweest zijn door de ‘overblijvers’ in de loopgraven.
Van de soldaat die gewond werd door een kogel ging er een schreeuw van schrik en pijn uit. De meeste soldaten die gewond werden, bevonden zich tijdens een aanval meestal in het Niemandsland. Deze lagen dus gewond af te koelen en te wachten op een kameraad die hem niet kon in veiligheid brengen. De gewonde kon echter nog enkel wachten op de verlossende dood, en kon de ontgoocheling van zijn leven en de roes die zijn vaderland in hem had opgewekt, om het te dienen enkel uitschreeuwen, terwijl hij langzaam lag te stikken in de modder waarvan hij de naam van het dorpje zelfs niet eens kon uitspreken.
Daarbij moet veel keer een vrouw aangeroepen geweest zijn: voor de meest gelovige was dit misschien Moeder Maria, maar de meeste soldaten zullen wel hun eigen moeder of een geliefde als troostende schouder in hun laatste minuten gewenst hebben.
Er was de schreeuw van de vertwijfeling dat ze hun leven en alle mooie dromen voor niets in de waagschaal hebben geworpen. Van wat er nu van hun jeugd overblijft, indien een schrapnel zonet je beide benen heeft afgeslagen. Dat de mannen die enkele honderden meter voor je eigen linie ingegraven zitten, eigenlijk in hetzelfde bedje ziek zijn. Ook zij werden een korte heldentocht (‘Home at Christmas’) voorgeschoteld, waarna hun land ze eeuwig dankbaar zouden zijn. Je ziet dezelfde sukkelaars aan de andere kant zitten, ook slachtoffers van ratten, vlooien en andere viezigheid. Maar sympathie met de stakkers mag je niet vertonen van de legerleiding, want de anderen zijn ‘barbaren’, die ten allen prijze afgeknald moeten worden.
Vele soldaten zullen ook dierlijke kreten geuit hebben in hun gehuil over de pijn en het besef van hun eenzaamheid in de doodstrijd. Maar er waren ook veel dierlijke kreten. Van die miljoenen paarden die hun arbeid verrichten, zullen er ook veel gehinnikt hebben na een bombardement op een transport of tijdens het stikken in een modderpoel.
Sommige soldaten konden ook niet meer schreeuwen na een tijd: ze hadden het reeds teveel gedaan of hun verminkingen lieten hen dit niet meer toe. Bovendien had je nog de slachtoffers die na de oorlog werden opgesloten in een psychiatrisch gesticht, omdat hun kreten ook niet meer aan het vaderland mochten ‘getoond’ worden.
Kortom, in tijden van oorlog komen vele emoties los. Hoe meer een mens zich in een oorlog inleeft, hoe dierlijker hij opnieuw wordt. Deze vier jaren moeten een aaneenrijging geweest zijn van kreten en geschreeuw.
In ons landschap liggen ze toch zo sereen: die ‘soldatenkerkhoven’ die ons herinneren aan de strijdtaferelen van de vreemde overweldigaar die ons eeuw na eeuw overspoeld heeft. De modder van de Westhoek heeft reeds veel gesneuvelde strijders te betreuren. Dat is de melancholie die in onze bodem en onze geesten zit.
Enkel rest ons aan die honderdduizenden soldaten nog het aanbieden van een eerbetoon en een schoon graf: ‘De Troost der Schoonheid.
Im Leben Feind, im Tod vereint. Enkel jammer dat er eerst een oorlog moet zijn, om tot deze gedachte te komen.
Katrien Vandepitte en Bart Duthoo
Houtskooltekening, Titel: De Laatste Kreet
Katrien Vandepitte
